Een overeenkomst is pas geldig als ze aan de wettelijke voorwaarden voldoet. In de wet vindt u vier voorwaarden.
De partijen geven geldig hun toestemming
Een overeenkomst is enkel geldig als alle partijen er vrijwillig mee instemmen. De toestemming wordt niet als vrijwillig beschouwd wanneer er sprake is van een vergissing, geweld of bedrog. We spreken in dat geval ook wel van ‘wilsgebrek’.
Als een overeenkomst afgesloten is met een wilsgebrek, kan ze nietig worden verklaard. Er zijn vier vormen:
- Dwaling: wanneer een partij bij het sluiten van de overeenkomst een verkeerde voorstelling heeft van een onderdeel ervan, en dan in het bijzonder:
- de aard van de overeenkomst: bijvoorbeeld wanneer u gelooft dat u een spaartransactie aangaat, maar het in werkelijkheid om een risicovolle belegging gaat;
- het voorwerp van de overeenkomst: bijvoorbeeld wanneer u meent dat u een zilveren kandelaar heeft gekocht, maar het om een zilverkleurige kandelaar gaat;
- de persoon: wanneer de overeenkomst afgesloten werd door een vertegenwoordiger. We spreken van dwaling wanneer de identiteit, de persoonlijkheid, het talent, de professionele vaardigheid, financiële draagkracht of bepaalde intellectuele of morele eigenschapen van de partij verkeerdelijk werd voorgesteld.
- Bedrog: wanneer een van de partijen de andere opzettelijk misleidt via ‘kunstgrepen’, in een poging toestemming te krijgen.
- Geweld: wanneer een partij de toestemming van de andere door bedreiging probeert te krijgen. Het kan daarbij gaan om fysiek geweld (bv. marteling), materieel geweld (bv. financiële benadeling) of moreel geweld (bv. dreigen met het openbaar maken van persoonlijke gegevens die de betrokkene in diskrediet kunnen brengen).
- Benadeling: wanneer er een aanzienlijk onevenwicht bestaat tussen de prestaties die de partijen overeenkomen.
Benadeling is in principe geen grond voor nietigheid. Slechts in bepaalde gevallen kan benadeling ingeroepen worden om een overeenkomst niet te laten verklaren.
Voorbeelden:
- als de prijs van een woning minder dan 5/12 van de waarde bedraagt;
- als een minderjarig kind schade lijdt.
De partijen zijn bekwaam om een overeenkomst aan te gaan
Handelingsbekwaamheid is het vermogen om uw rechten zelfstandig uit te oefenen.
Sommige mensen zijn ‘handelingsonbekwaam’ en mogen hun rechten dus niet zelf uitoefenen. Voorbeelden zijn niet-ontvoogde minderjarigen (jonger dan 18 jaar) en mensen die handelingsonbekwaam zijn verklaard (bijvoorbeeld omdat ze ontoerekeningsvatbaar zijn).
Iemand die handelingsonbekwaam is, mag geen kredietovereenkomst sluiten zonder hulp van een derde.
De overeenkomst heeft een bepaalbaar voorwerp
Het voorwerp van de overeenkomst moet bestaan of kunnen bestaan, bepaald of bepaalbaar zijn, en geoorloofd zijn. Met ‘geoorloofd’ bedoelen we dat het voorwerp in overeenstemming is met de openbare orde en de goede zeden.
Een overeenkomst voor het witwassen van geld is bijvoorbeeld ongeoorloofd.
De oorzaak van de overeenkomst is geoorloofd
De oorzaak is de doorslaggevende reden waarom een overeenkomst wordt gesloten.
Enkele voorbeelden van ongeoorloofde oorzaken:
- Een lening die iemand in staat stelt te blijven gokken.
- Een verzekering die smokkelwaar dekt, zodat de partijen belastingen kunnen ontduiken.